In de Bisschop Zwijsenstraat in het centrum van Tilburg zijn op 7 mei in 2023 drie struikelstenen gelegd voor de familie Bernstein

Over de Familie Bernstein

Op zondag 28 mei 2023 werden struikelstenen gelegd voor de leden van het gezin Bernstein-Ehrenhaus, voor hun voormalige woning aan de Oisterwijksebaan 143. Vader Hugo (1903-1994), moeder Laura (1903-1999) en dochters Esther (1926-2020) en Ruth Miriam (1931) waren gevlucht uit München in 1939. Via Dongen kwamen ze in Tilburg terecht, waar ze een huis huurden aan de Oisterwijksebaan. In die tijd woonden er verschillende Joodse gezinnen in de straat, voornamelijk Duitse vluchtelingen.

Hugo Bernstein werkte als bedrijfsleider in een schoenfabriek in Dongen, en zijn dochters gingen naar school in Tilburg. In 1941 moest Ruth, net als alle Joodse leerlingen, van school af. Er kwam toen een Joods klasje in de Sint-Antoniusstraat. Op een beroemde foto uit mei 1942 fietste zij samen met medeleerlingen, met een Davidster op hun kleding, vanuit de Sint-Antoniusstraat de Tuinstraat in.

Als medewerker van de Tilburgse afdeling van de Joodse Raad had vader Hugo een voorlopige vrijstelling van deportatie. Nog eind april 1943 woonde het gezin gewoon in hun eigen huis. Maar kort daarna werden de 'Sperren' ingevoerd. Vader Bernstein vertrok naar Amsterdam en dook daar onder, en zou zich bij het verzet aansluiten. Moeder werd met haar twee dochters opgenomen in het gezin Bezems aan de Korte Schijfstraat: vader Bezems was het hoofd van de Openbare School. Maar dit onderduikadres beviel niet goed. Dirk Commandeur (1894-1982), 'verpleger-administrateur' bij de GGD en woonachtig op Jan van Beverwijckstraat 7, regelde dat moeder, Esther en Ruth Bernstein konden onderduiken in het huis van Jan en Miet de Beer-van de Gevel op Nijverstraat 40. Jan werkte als wever in een Tilburgse textielfabriek en Miet als poetsvrouw. Het gezin had drie kinderen en ontving de onderduikers hartelijk. Op dit adres beleefden ze in oktober 1944 de bevrijding van Tilburg.

In de tussentijd werd vader Hugo in Amsterdam gearresteerd. Hij belandde in maart 1944 in Auschwitz. Hij overleefde het kamp en de Dodenmarsen van januari-februari 1945, maar verloor wel zijn rechterhand. In juni 1945 werd hij herenigd met zijn gezin in Nederland. Ze zouden nog een tijdje op Armhoefstraat 11 wonen voordat ze later naar Amsterdam verhuisden. De dochters emigreerden naar de Verenigde Staten.

Alleen Ruth leeft nog; ze is inmiddels 91 jaar en woont in een verzorgingstehuis in Californië. Ze heeft een uitgebreid interview gegeven over haar oorlogservaringen in het kader van de Spielberg-interviews.

Over Günter Demnig

Günter Demnig is geboren op 27 oktober 1947 in Berlijn. Hij studeerde kunstpedagogie aan de Hogeschool voor Beeldende Kunsten in Berlijn. Hierna volgde hij de studie Industrieel design. Gunter Demnig was wetenschappelijk medewerker aan de faculteit kunst bij de Universiteit Kassel. Hij werkte veel in zijn atelier in Keulen. De door hem gestarte actie ‘Stolpersteine’ was een project dat hem veel bekendheid gaf. De struikelstenen zijn herinneringstekens voor alle slachtoffers van het nationaalsocialisme.

Wat zijn Struikelstenen?

Struikelstenen zijn kleine, gedenkstenen die in het trottoir of op het straatwerk worden ingelegd ter herinnering aan personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vervolgd, gedeporteerd of omgebracht. De struikelstenen zijn meestal gemaakt van brons en hebben de naam, de geboortedatum en het overlijdensjaar van de persoon die ze herdenken, en soms ook de plaats waar de persoon is vervolgd of omgebracht.

De struikelstenen in Tilburg zijn bedoeld als een manier om te herinneren aan de slachtoffers van de Holocaust en andere vormen van vervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze dienen als een permanente herinnering aan de gruwelijke gebeurtenissen van de oorlog en als een waarschuwing voor de gevaren van discriminatie en haat.